Η συμφωνία Ελλάδας – Γαλλίας την περασμένη Δευτέρα για νέες φρεγάτες αλλά και αμυντική συνδρομή δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να αλλάξει η Ελλάδα επίπεδο στην εξωτερική και την αμυντική πολιτική της. Η Ελλάδα φυσικά δεν θα γίνει περιερειακή δύναμη, αλλά δεν θα έχει κιόλας αυτήν την εσωστρεφή και φοβική πολιτική που είχε τα τελευταία 15 περίπου χρόνια (και λόγο της οικονομικής κρίσης). Η νέα πολιτική της και τα νέα της δόγματα θα καθοριστούν από τους κατάλληλους ανθρώπους και δεν νομίζω ότι θα γίνουν γνωστά σύντομα, αν θέλουμε όμως να τα προσεγγίσουμε θα πρέπει να μελετήσουμε το χρονικό απόκτησης των Belh@ara και να βγάλουμε συμπεράσματα εκεί που μπορούμε.
Η ιστορία με τους Γάλλους
Η ιστορία των φρεγατών είναι μακρά. Επί κυβέρνησης Καραμανλή υπήρξε απόφαση (!) αγοράς 6 νέων φρεγατών FREMM. Αυτή δεν προχώρησε αρκετά γρήγορα με αποτέλεσμα να την προλάβουν οι οικονομικές εξελίξεις και κατά συνέπεια η απόφαση να παγώσει. Μόλις φάνηκε να βγαίνει η Ελλάδα από την κρίση, η συζήτηση με τους Γάλλους επανήθλε. Οι Γάλλοι όμως είδαν το πρόγραμμα καθαρά σαν ένα εμπορικό συμβόλαιο, μας πήγαν στο ‘νεό μοντέλο’ (Belh@ra) και ζητούσαν μέχρι και πέρσυ το καλοκαίρι premium τιμή (σε μια χώρα που έκανε τα πρώτα της βήματα μετά από μια ανομολόγητη χρεωκοπία). Είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα πλοία μας έκαναν, αλλά ήταν πανάκριβα.
Η κυβέρνηση τότε σταμάτησε τη διαπραγμάτευση και εξήγγειλε ‘διαγωνισμό’, ο οποίος βέβαια δεν ήταν κανονικός διαγωνισμός δημοσίου, όπου το συμβόλαιο θα το έπαιρνε ο φθηνότερος, αλλά περισσότερο ένα Request for Proposal (RfP) ώστε να πάρει προτάσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους και να επιλέξει με ελεύθερα κριτήρια. Για αυτό και τα κριτήρια του διαγωνισμού ήταν ιδαίτερα γενικά, όπως επίσης και οι προτάσεις που λάβαμε. Ο ένας ήρθε με αντιαεροπορικούς πυραύλους μακράς εμβέλεις, ο άλλος με μεσαίας. Ο τρίτος δεν έβαλε καν πυραύλους στην πρότασή του και είπε ότι το σκαρί του παίρνει ό,τι όπλα θέλουμε.
Η απόφαση της κυβέρνησης αποδεικνύεται σωστή, είτε την έκανε για να πιέσει τους Γάλλους να ρίξουν την τιμή τους, είτε για να βρει πραγματικά μια εναλλακτική λύση. Από τη στιγμή όμως που οι Γάλλοι πήραν μέρος στο διαγωνισμό με τα ίδια κόστη, είναι ασφαλές να πιστέψουμε ότι ήταν πρακτικά εκτός κούρσας και ότι θα πέρναμε φρεγάτες από άλλους τελικά. Αφού δηλαδή δεν συμφωνήσαμε όταν μιλάγαμε οι δυό μας, τώρα που εμφανίστηκαν φθηνότεροι πόσο πιθανό είναι να πάμε πίσω στους πρώτους, τη στιγμή μάλιστα που δεν έχουν ρίξει την τιμή τους. Σαν επιβεβαίωση αυτής της υπόθεσης ήρθε το γεγονός ότι κάναμε άλλη παραγγελία από τους Γάλλους σε όπλα που δεν τα είχαμε άμεση ανάγκη (Rafale), απλά και μόνο για να κρατήσουμε τα προσχήματα της απόρριψής τους.
Οι Αμερικάνοι έρχονται
Κάπου εκεί εμφανίστηκαν οι Αμερικάνοι, οι οποίοι για λόγους που δεν μπορούν να γίνουν κατανοητοί στο σύνολό τους έκαναν 2 πράγματα. Πρώτον, πρόσφεραν πλοία που δεν κάνουν ούτε σε εμάς αλλά ούτε καν και σε αυτούς. Είναι ιδαίτερα περίεργο να πέρνεις μέρος σε διαγωνισμό δίνοντας την χειρότερη εναλλακτική που μπορείς και επιπλέον να μην καλύπτεις και όλα τα (ιδαίτερα γενικά όπως είπαμε) κριτήρια. Αυτό είναι κάτι που σίγουρα δεν εξηγείται από το απλοϊκό ‘δεν μας δίνουν όπλα που δεν έχουν οι απέναντι για να κρατιέται η ισορροπία’. Το δεύτερο που έκαναν ήταν να δουν τον διαγωνισμό σαν εργολαβεία που δεν πρόκειται να χάσουν και να πιέζουν για αυτό με όλους τους ‘εξωαγωνιστικούς τρόπους’. Δεν υπάρχει καμιά στρατηγική σκέψη σε αυτό, απλά είδαν ότι τα 5 δις ήταν διαθέσιμα και θέλησαν να τα πάρουν αυτοί χωρίς ουσιαστική προσπάθεια (λέγε με κατάλληλη πρόταση).
Η συμπεριφορά των Αμερικάνων στην ιστορία των φρεγατών (και ίσως και σε άλλα θέματα που δεν γνωρίζουμε) ήταν σαν να συμπεριφέρονται σε αποικία. Και, προφανώς, φταίμε και εμείς σε αυτό, αφού όσο και υποτελείς να είμαστε στους Αμερικανούς ένα ΄η πρότασή σας δεν κάνει΄ μπορούσαμε να το πούμε. Δεν λέμε να τους κόψουμε την καλημέρα, λέμε να τους πούμε ότι σε αυτό το πρόγραμμα η πρότασή τους υστερεί έναντι όλων! Αν πραγματικά θέλανε, θα μας έκαναν την καλύτερη πρόταση και θα έπερναν το πρόγραμμα δικαιωματικά. Αλλά είπαμε, για λόγους που δεν είναι κατανοητοί δεν θέλανε.
Εμείς παρόλα αυτά, δεχτήκαμε την πίεση και περιμέναμε όσο χρειάζεται μέχρι να παρουσιαστούν οι συνθήκες που θα δικαιολογούσαν να δώσουμε το πρόγραμμα στους Αμερικάνους. Γιατί άλλωστε η απόφαση έπερνε παράταση συνέχεια; Η τελευταία παράταση που είχαμε δώσει ήταν για να επανέλθουν οι Αμερικάνοι με βελτιωμένη πρόταση τον Οκτώβριο. Είναι άξιο απορίας τι θα κάναμε αν και αυτή δεν ήταν πρέπουσα, αν και ήδη είχαν αρχίσει να ακούγονται σενάρια για παραμονή μας με ενδιάμεσες λύσεις για αρκετά χρόνια.
Ο από μηχανής θεός ΑUKUS
Και φτάνουμε λοιπόν στο Σεπτέμβριο και την ανακοίνωση της συμφωνίας AUKUS. H ανάγκη των Αμερικανών να επαναδιοργανώσουν τα σχέδιά τους στο πολύ σημαντικό για αυτούς πεδίο του Ειρηνικού είχε σαν παράπλευρη απώλεια ένα συμβόλαιο δεκάδων δις μεταξύ της Γαλλίας και της Αυστραλίας. Αυτό είχε 2 αποτελέσματα που μας επηρρέασαν. Το πρώτο ήταν ότι οι Αμερικάνοι αποφάσισαν να αφήσουν το ελληνικό συμβόλαιο των 5 δις στους Γάλλους, ως κίνηση καλής θέλησης περισσότερο και ως έναν από τους τρόπους να τους εξευμενήσουν, αφού δεν θέλουν να τα σπάσουν με τους Γάλλους. Το δεύτερο αποτέλεσμα ήταν η αλλαγή της συμπεριφοράς της Γαλλίας, εκεί που έβλεπαν ένα εμπορικό συμβόλαιο είδαν ξαφνικά μια αναγκαία για αυτούς συμφωνία που έπρεπε να κλείσουν για στρατηγικούς λόγους. Αλλιώς δεν εξηγείται πως έπεσε μέσα σε μια εβδομάδα η τιμή που ήταν ακατέβατη για χρόνια.
Την αμυντική συμφωνία ήταν ούτως ή άλλως έτοιμοι να την προσφέρουν από πέρσυ, και είναι ο δικός τους τρόπος να εκφράσουν την ξεκάθαρη επιλογή πλευράς στη διένεξη της ανατολικής μεσογείου. Αυτό από μόνο του είναι πολύ σημαντικό, το αν θα στείλουν, και για ποιο λόγο, πλοία να πολεμήσουν δίπλα στα ελληνικά είναι μια διαφορετική, μεγάλη, συζήτηση.
Σαν έτοιμοι από καιρό
Η ελληνική κυβέρνηση μόλις είδε αυτές τις δύο συνθήκες, έσπευσε να εκμεταλευτεί την συγκυρία και να κλείσει την συμφωνία. Ήξερε ακριβώς τι ήθελε (λόγο των μακροχρόνιων διαπραγματεύσεων), και εκμεταλεύτηκε πλήρως την ‘ανάγκη’ των Γάλλων, πέρνοντας αυτό που ήθελε, στην τιμή που ήθελε. Εκρεμμεί δε και η επιπλέον συμφωνία για τις κορβέτες Gowind. Αυτές δεν ήταν στις μακροχρόνιες συζητήσεις και άρα δεν υπογράφηκαν μαζί με τις Belh@ra, αν είχε γίνει έτσι θα είχαμε πάρει ‘γουρούνι στο σακί’ ότι διαμόρφωση μας έδιναν οι Γάλλοι. Αντ’ αυτού, θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις που θα κρατήσουν καιρό για το τι διαμόρφωση θέλουμε και τι θα περιλαμβάνει το συμβόλαιο με τις Gowind. Η διαμόρφωση της τελικής συμφωνίας για τις Gowind θα δείξει περαιτέρω και τις προθέσεις της γαλλικής κυβέρνησης: ήταν η ελληνογαλλική συμφωνία μια ανάγκη της στιγμής με πεπερασμένο χρονικό ορίζοντα ή βλέπουν στη Ελλάδα ένα στρατηγικό εταίρο σε βάθος χρόνου;
Αμερικανική υποχώρηση
Οι Αμερικανοί, από την άλλη, φαίνεται να ισχυροποιούν τη θέση τους στην Ελλάδα (με τη νέα αμυντική συμφωνία) και να μένουν σε αυτό. Είναι μάλλον βέβαιο πλέον ότι το, σε βάθος χρόνου, σπάσιμο των δεσμών τους με την Τουρκία είναι σενάριο που εξετάζεται σοβαρά και κατά συνέπεια πρέπει να υπάρχουν προετοιμασίες για αυτό (contingency plan). Η διαρκής και μόνιμη παρουσία τους στην Ελλάδα είναι ακριβώς αυτό. Δεν φαίνεται όμως να πέρνουν θέση στη διένεξη της ανατολικής Μεσογείου και κατά συνέπεια θα αναλωθούν το επόμενο διάστημα στο να δηλώνουν παρουσία στην περιοχή και όχι να κινούν τα νήματα.
Και η Ελλάδα;
Η Ελλάδα, μετά από αυτήν την επιτυχή συμφωνία, έχει μπροστά της μια πενταετία το τέλος της οποίας θα την βρει με στρατιωτική (ποιοτική) υπεροχή έναντι της Τουρκίας, ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία της. Ακόμα κι αν η Τουρκία ανακοινώσει σύντομα εξοπλιστικό πρόγραμμα για να ισορροπήσει (η να γύρει προς την πλευρά της) το στρατιωτικό ισοζύγιο, φαίνεται ότι θα έχουμε αρκετά χρόνια υπεροπλίας πριν επέλθει ισορροπία.
Αυτό από μόνο του κάνει αυτή την πενταετία μια πολύ κρίσιμη και επικίνδυνη περίοδο, από την οποία η χώρα πρέπει να βγει άβρεχτη. Αυτό φυσικά εξαρτάται και από τη γείτονα, αφού αν θέλήσει να κάνει ο Ερντογάν πολεμικό επεισόδιο, όσο και να κατευνάζει η Αθήνα δεν θα μπορέσει να το αποφύγει. Και από τα πολεμικά επεισόδια οι χώρες δεν βγαίνουν άβρεχτες.
.
