Η συμφωνία αμυντικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ, λεγόμενη και MDCA, που υπογράφτηκε την περασμένη εβδομάδα ήταν ένα ακόμη βήμα της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής που εφαρμόζει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Με βάση τα δεδομένα που έχουμε, θα προσπαθήσουμε να αξιολογήσουμε την συμφωνία και να καταλήξουμε στο τελικό της πρόσημο για την χώρα μας.

Η ιστορία της

Η πρώτη ελληνο-αμερικανική συμφωνία έγινε τη δεκαετία του 90 από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Αυτή προέβλεπε τη χρησιμοποίηση της βάσης της Σούδας από τους Αμερικάνους και είχε διάρκεια 8 ετών. Στο τέλος της ανανεώθηκε για ένα έτος, κάτι που γίνεται ανελλιπώς μέχρι και σήμερα. Συνηθίζεται, δε, η υπογραφή της συμφωνίας να συνοδεύεται και από μια επιστολή του εκάστοτε υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ.

Η Επιστολή

Η επιστολή αυτή κάνει αναφορά στη σημασία της Ελλάδας ως σύμμαχο των ΗΠΑ και είναι τόσο θερμή όσο το απαιτεί η εκάστοτε χρονική περίοδος στην οποία γράφεται. Η επιστολή αυτή είναι και το μόνο απτό αντάλλαγμα που λαμβάνει η Ελλάδα για την υπογραφή της συμφωνίας. Όλες οι άλλες στρατιωτικές προμήθειες που κάνουμε από τις ΗΠΑ (είτε αγορές, είτε παραχώρηση υλικού από την πλευρά τους) δεν αποτελούν μέρος/αντάλλαγμα της αμυντικής συμφωνίας μας, αν και είναι φυσικό αυτή να βοηθάει στις διαπραγματεύσεις μας μαζί τους.

Βλέπουμε λοιπόν ότι για περίπου 30 χρόνια, η Ελλάδα δίνει τη βάση της Σούδας στις ΗΠΑ και πέρνει ως άμεσο αντάλλαγμα μια επιστολή (άντε και τον χαρακτηρισμό ‘καλός σύμμαχος’). Η επιστολή αυτή δεν γράφει/δίνει αυτό που ήθελαν οι ελληνικές κυβερνήσεις όλα αυτά τα χρόνια. Την εγγύηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, στα Ίμια το ’96 είχαμε τέτοια επιστολή από τις ΗΠΑ.

Η νέα συμφωνία

Οι ουσιαστικές διαφορές, λοιπόν, της νέας συμφωνίας από τις προηγούμενες είναι οι εξής:

  • Η χρονικής της διάρκεια είναι 5 έτη, αντί για ένα.
  • Ανανεώνεται πλέον αυτόματα. Αν κάποιο από τα δύο μέλη θέλει να την τερματίσει πρέπει να ειδοποιήσει το άλλο 2 έτη νωρίτερα της λήξης.
  • Οι ΗΠΑ θα έχουν πλέον παρουσία σε 4 βάσεις (Σούδα, Αλεξανδρούπολη, Στεφανοβίκειο και Λάρισα), ενώ γίνεται αναφορά και για επέκταση της παρουσίας τους και σε άλλα νησιά.

Σε αντάλλαγμα των παραπάνω έχει αναμορφωθεί και η νέα Επιστολή. Σε αυτή γίνεται αναφορά στην Ελλάδα ως ‘περιφερειακό ηγέτη’. Επίσης, αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ ‘σέβονται’ την κυριαρχική ακεραιότητα της Ελλάδας αλλά και τα κυριαρχικά της δικαιώματα, σύμφωνα πάντα με το Δίκαιο της Θάλασσας (το οποίο οι Αμερικάνοι δεν έχουν υπογράψει). Είναι ξεκάθαρο ότι η επιστολή έχει αναβαθμιστεί, κάτι που υποδηλώνει πιθανώς την αλλαγή νοοτροπίας των ΗΠΑ ως προς την Ελλάδα και ίσως την μελλοντική αναβάθμιση της χώρας στους στρατηγικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ.

Γιατί την ήθελαν οι Αμερικάνοι

Η γενική εικόνα λέει ότι οι Αμερικανοί αυξάνουν την παρουσία τους στην Ελλάδα διότι αυτή τη στιγμή και για ένα εύλογο χρονικό διάστημα μπροστά μας, χρειάζονται να αναβαθμίσουν την Ελλάδα στο επίπεδο της Τουρκίας, ώστε αυτή (η Ελλάδα) να αποτελεί backup plan στην περίπτωση που οι σχέσεις με την Τουρκία διαρραγούν. Αν αυτό γίνει, οι Αμερικάνοι θα έχουν έτοιμη την Ελλάδα για να αντικαταστήσει την Τουρκία στους στρατηγικούς τους σχεδιασμούς, ενώ θα έχουν και την υποδομή έτοιμη στην ακραία περίπτωση που υπάρχει ανάγκη δράσης κατά της Τουρκίας. Μιλάμε για δράση που θα πηγάζει από τα δικά τους συμφέροντα, όχι της Ελλάδας φυσικά. Αν οι σχέσεις με την Τουρκία δεν διαρραγούν, οι ΗΠΑ έχουν όλο το χρόνο να αναπροσαρμόσουν τις στρατηγικές τους χωρίς ιδιαίτερη πίεση.

Όπως έχουμε αναφερθεί σε άλλο άρθρο, η συμπεριφορά των ΗΠΑ απέναντι στην Ελλάδα σε πολλές περιπτώσεις θυμίζει συμπεριφορά προς αποικία. Σε αυτό φυσικά, την πρωταρχική ευθύνη την έχει η ελληνική πλευρά και είναι ένα θέμα που θα αναλύσουμε αλλού. Πέρνουν, λοιπόν, μια αυτοανανεούμενη εις το διηνεκές συμφωνία. Διότι ποιος Έλληνας πρωθυπουργός θα ξυπνήσει ένα πρωί και θα τους ανακοινώσει ότι σε 2 χρόνια πρέπει να φύγουν; Και ακόμα κι αν βρεθεί κάποιος ‘τρελός’ να το κάνει, οι Αμερικάνοι θα έχουν όλο τον καιρό μπροστά τους (να φύγουν; όχι βέβαια) να οργανώσουν την αντικατάστασή του με έναν πιο ‘σώφρων’ πρωθυπουργό. Και έτσι οι Αμερικανοί πέρνουν δύο μεγάλες βάσεις στα δύο άκρα του Αιγαίου. Αυτό από μόνο του είναι απάντηση στους εν Ελλάδι υποστηρικτές της συνδιαχείρησης του Αιγαίου με τους Τούρκους. Οι μακρινές ΗΠΑ, δηλαδή, που  θέλουν να μειώσουν την παρουσία τους στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο, αυξάνουν την παρουσία τους στην Ελλάδα και κλειδώνουν το Αιγαίο πέλαγος με δύο βάσεις στις άκρες του. Τόση είναι η στρατηγική του σημασία. Η παρουσία τους, δε, και στην ενδοχώρα δηλώνει ότι οι ΗΠΑ με την Ελλάδα θα ασχοληθούν, το πως θα το δούμε στο μέλλον.

Γιατί την ήθελαν οι Έλληνες

Οι βάσεις στις οποίες θα υπάρχει αμερικανική παρουσία είναι ουσιαστικά προστατευμένες από τους τουρκικούς πυραύλους, διότι δεν θα στοχοποιηθούν με το φόβο των αμερικανικών απωλειών. Γι’ αυτό και θέλαμε να συμπεριληφθεί και η Σκύρος σε αυτές, που είναι η ναυαρχίδα του ελληνικού οπλοστασίου. Ίσως, μάλιστα, η υπαναχώρηση των Αμερικανών από τη Σκύρο (οι ίδιοι την είχαν προτείνει αρχικά) να δηλώνει και μια κόκκινη γραμμή των Τούρκων που τους επικοινωνήθηκε, η Σκύρος θα στοχοποιηθεί είτε υπάρχουν Αμερικανοί στο νησί είτε όχι. Αυτό είναι πολύ πιο πιθανό ενδεχόμενο από το άλλο που λέει ότι ‘οι Αμερικάνοι δεν θέλουν να κακοκαρδίσουν τους Τούρκους’. Το κάνουν καθημερινά πλέον, το μόνο που δεν θέλουν είναι να σπάσουν το τεντωμένο σκοινί από την πλευρά τους. Σε κάθε περίπτωση, η περίληψη και, κατά συνέπεια, προστασία του αρχηγείου της αεροπορίας στη Λάρισα είναι σημαντικό στοιχείο της συμφωνίας. Η μεγάλη χρονική διάρκεια (και η αυτοανανέωση) της συμφωνίας δικαιολογείται εν μέρει από την επιθυμία των αμερικανικών επενδύσεων στις βάσεις αυτές. Και λέμε εν μέρη διότι ενώ πράγματι το Κονγκρέσο δεν μπορεί να εγκρίνει επενδύσεις σε βάσεις που είναι ετησίως ανανεούμενες, το πρόβλημα της πρακτικής αδυναμίας διακοπής της συμφωνίας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, παραμένει.

Η επιστολή, όπως αναφέραμε, είναι επίσης αναβαθμισμένη και δηλώνει προθέσεις εκ μέρους των Αμερικανών. Το αν οι προθέσεις θα γίνουν πράξεις εξαρτάται 1ον από εμάς (τις κινήσεις μας), 2ον τις γεωπολιτικές εξελίξεις, και 3ον  τους Αμερικανούς σχεδιασμούς, αυστηρά με αυτή τη σειρά! Και όταν μιλάμε για πράξεις, δεν εννοούμε φυσικά το να πολεμήσουν οι Αμερικάνοι μαζί μας τους Τούρκους. Εννοούμε να αναβαθμιστούμε ουσιαστικά ως χώρα και να πέρνουμε φυσιολογικές και έγκαιρες προσφορές οπλικών συστημάτων, να έχουμε πρόσβαση σε πολεμικό υλικό που έχουμε επιχειρησιακά ανάγκη (και μέχρι στιγμής δεν αποδεσμεύουν οι ΗΠΑ), να περιλαμβανόμαστε στα στρατηγικά τους σχέδια και να γίνονται σεβαστά τα εθνικά μας θέματα. Δεν μπορεί δηλαδή εμείς να πιεζόμαστε να δεχτούμε την ονομασία των Σκοπίων, ενός κράτους 30 ετών και 2 εκατομμυρίων κατοίκων, και η Αλβανία να μην πιέζεται να δεχτεί υπογραφή ΑΟΖ μαζί μας σύμφωνη με το Δίκαιο της Θάλασσας.

Είναι καλή η νέα συμφωνία με τις ΗΠΑ;

Είναι καλή διότι αποτελεί ένα βήμα μπροστά από την προηγούμενη και μπορούμε να την εκμεταλλευτούμε με διάφορους τρόπους (ή να μην το κάνουμε, από εμάς εξαρτάται). Είναι καλή διότι δεν είναι μόνη της, έρχεται συμπληρωματικά ως μια ακόμη συμφωνία από τις πολλές που έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια με άλλα κράτη. Και είναι καλή διότι με βάση αυτή μπορούμε να διαπραγματευτούμε πιο αποτελεσματικά (αν θέλουμε να το κάνουμε) προμήθειες πολεμικού υλικού.

Φυσικά και εχθρός του καλού είναι το καλύτερο, οπότε ευελπιστούμε ο μελλοντικός Έλληνας πρωθυπουργός (σε 3,5,7 χρόνια και ούτω καθεξής) που θα έχει στρατηγικό όραμα να την κάνει καλύτερη.