Εν αναμονής των εσωκομματικών εκλογών του ΠΑΣΟΚ (συγνώμη, ΚΙΝΑΛ) μας δίνεται η ευκαιρία να σχολιάσουμε το πραγματικά μεγάλο γεγονός αυτής της μάχης. Την επανεμφάνιση και διεκδίκηση της αρχηγείας του Γεωργίου Ανδρέα Παπανδρέου. Να δούμε δηλαδή τα γεγονότα και να εξάγουμε συμπεράσματα. Όχι για το ΚΙΝΑΛ, για την ίδια την ελληνική κοινωνία.

Τι ήταν πια αυτό το ΠΑΣΟΚ

Το ΠΑΣΟΚ, στην εποχή του, δεν ήταν απλά ένα κόμμα. Ήταν ένα κοινωνικό φαινόμενο και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Το ΠΑΣΟΚ ήταν εκεί όταν συνέβη η μετατόπιση της πλειοψηφίας των Ελλήνων από δεξιόστοφες ιδεολογίες (μεταπολεμική/μετα-εμφυλιακή Ελλάδα – 1980) σε αριστερόστροφες. Επίσης, το ΠΑΣΟΚ είναι συνιφασμένο με την ίδια την ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου του Έλληνα, όπως αυτή συντελέστηκε τις δεκαετίες του ‘80 και του ’90. Το ΠΑΣΟΚ ήταν, κυρίως, ο εκφραστής της ψυχοσύνθεσης του μέσου Έλληνα, ο οποίος θεωρούσε ότι το κράτος του ανοίκει (ή του χρωστάει) και ότι μπορεί να το χρησιμοποιήσει για προσωπικό του όφελος. Μετά (το 1996) έγινε εκσυχρονιστικό, ακολούθησε πολλές δηλαδή οδηγίες από την Ε.Ε, ώστε να της παραδώσει μια Ελλάδα έτοιμη (;). Και τέλος ήταν το ΠΑΣΟΚ που αναγκάστηκε να οδηγήσει την Ελλάδα στις δαγκάνες του ΔΝΤ και την οικονομική κρίση, και κατά συνέπεια να αποκαθηλωθεί από τη συνείδηση του κόσμου και να πεθάνει πολιτικά. Αυτό το τελευταίο ΠΑΣΟΚ, ήταν το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου.

Η εξέλιξη του Γιώργου στην εξουσία

Παρότι το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε το 1974, 30 χρόνια μετά ο Γιώργος Παπανδρέου εξελέγει ο μόλις 3ος αρχηγός του, μετά τον Ανδρέα και τον Σημίτη. Και αυτό γιατί το ΠΑΣΟΚ υπήρξε ιδιαίτερα προσωποκεντρικό και διατήρησε τον Ανδρέα Παπανδρέου αρχηγό του πρακτικά μέχρι να πεθάνει. Μάλιστα, κυβερνούσε την Ελλάδα κατάκοιτος στο δωμάτιο του Ωνασείου για 2 μήνες και μόνο όταν έχασε εντελώς επαφή με το περιβάλλον έγινε το συνέδριο που εξέλεξε τον αντικαταστάστη του, Κώστα Σημίτη. Ήταν τόσο βαριά η κληρονομιά του Ανδρέα που άφησε στο ΠΑΣΟΚ, που αυτό συνέχισε να κυβερνά άκοπα 2 γεμάτες τετραετίες ακόμα (χαρακτηριστικό είναι ότι Σημίτης και Καραμανλής κέρδισαν 2 βουλευτικές εκλογές έκαστος, ο πρώτος κυβέρνησε 8 χρόνια και ο δεύτερος 5). Μετά την ήττα του Σημίτη στις εκλογές του 2004, ο Παπανδρέου επιλέχθηκε ως νέος αρχηγός του κόμματος (χωρίς άλλο υποψήφιο), ώστε να το ανασυντάξει και να το αναγεννήσει μετά από τις πολυετείς κυβερνήσεις που προκάλεσαν κόπωση. Επελέγει, κατά κύριο λόγο, διότι λεγόταν Παπανδρέου και, κατά δεύτερο λόγο, διότι διατηρούσε ένα θετικό προφίλ στην κοινωνία με τα έως τότε πεπραγμένα του (σε υπουργικές θέσεις).
Ο Γιώργος Πανανδρέου, όμως, αν και βιολογικό παιδί του Ανδρέα Πανανδρέου, δεν είχε καμία πολιτική σχέση με τον πατέρα του. Μεγαλωμένος στο εξωτερικό, με διαφορετικές των ελληνικών προσλαμβάνουσες, και χωρίς την πολιτική δεινότητα και οξυδέρκεια του πατέρα του δεν μπορούσε να σταθεί σε μια τόσο βαριά θέση, όπως αυτή του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ. Πολλοί τον έλεγαν ‘Γιωργάκη’, όλοι τον έλεγαν ‘καλό παιδί’ αλλά κανείς δεν μπορούσε να τον φανταστεί ως αρχηγό κράτους. Η εύκολη ήττα του στις εκλογές του 2007 από τον Καραμανλή τον άφησε στη θέση του μόνο και μόνο γιατί το ΠΑΣΟΚ δεν είχε ολοκληρώσει την αναδόμησή του. Παρότι κέρδισε τον Βενιζέλο στις εσωκομματικές που ακολούθησαν, ήταν γενική η αίσθηση ότι ο Παπανδρέου θα έχανε και τις επόμενες εκλογές, θα παραιτούταν και το ΠΑΣΟΚ θα συνέχιζε με νεό αρχηγό. Αλλά λίγο καιρό μετά, έγινε το θαύμα! Ο Κώστας Καραμανλής επέλεξε στη μέση της θητείας του να παραιτηθεί και να πάει σε εκλογές. Και αν αυτό από μόνο του δεν ήταν αρκετά μεγάλη έκπληξη, επέλεξε να κατεβεί στον προεκλογικό αγώνα με πρόγραμμα λιτότητας και σύνθημα ‘θα σφίξουμε το ζωνάρι’.
Ε, δεν ήθελε και πολύ το επιτελείο του Γιώργου να πιάσει το υποννοούμενο, να κατέβει ο Γιώργος στις εκλογές με σύνθημα ‘λεφτά υπάρχουν’ και να κάνει το ΠΑΣΟΚ μια ξεκούραστη εκλογική νίκη. Οι Έλληνες άλλωστε δεν είναι Ελβετοί, που ψηφίζουν κατά της αύξησης του μισθού τους αν αυτό επιβαρύνει τα δημοσιονομικά του κράτους.

Ο ΓΑΠ Πρωθυπουργός

Μέσα σε έξι μήνες από την ανάδειξή του στην Πρωθυπουργία, ο Παπανδρέου ζήτησε το μηχανισμό στήριξης του ΔΝΤ. Εκ των υστέρων μάθαμε ότι πριν τις εκλογές του 2009, ο Παπανδρέου είχε συναντήσεις τόσο με τον κεντρικό τραπεζίτη Γ.Στουρνάρα, ο οποίος του παρουσίασε την οικονομική κατάσταση της χώρας, όσο και με τον διοικητή του ΔΝΤ Στρος-Καν, σχετικά με τις δυνατότητες δανειοδότησης της χώρας από το ΔΝΤ. Η πορεία προς το οικονομικό κραχ της χώρας είχε ξεκινήσει πριν τις εκλογές του 2009, αλλά ο Παπανδρέου με μια σειρά από κινήσεις εντός των τοιχών (πχ. αναδιοργανώσεις υπουργείων) και δηλώσεις σε διεθνή φόρα (πχ. αναφορές για διαφθορά στην Ελλάδα) ουσιαστικά επιτάχυνε την πορεία της χώρας προς τα βράχια. Και φυσικά του καταλογίζεται η αποδοχή του μηχανισμού στήριξης του ΔΝΤ ως μάννα εξ’ ουρανού και η απουσία οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης επ’ αυτου, τότε που η χώρα είχε διαπραγματευτικά ατού στα χέρια της. Πρέπει, βέβαια, να του καταλογιστεί το ότι η περίοδος που ανέλαβε την Πρωθυπουργία ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, όμως η διαχείρησή της ήταν πλήρως αποτυχημένη.
Αυτό φυσικά εκδηλώθηκε στην κοινωνία, αντιμετώπισε μεγάλη οργή για τα μνημόνια που υπέγραψε, και μέσα σε δύο χρόνια είχε απωλέσει την κοινωνική αποδοχή της κυβέρνησής του. Αυτό τον ανάγκασε να ανακοινώσει δημοψήφισμα για την νέα δανειακή σύμβαση που η κυβέρνησή του αδυνατούσε να υπογράψει. Αυτό εξαγρίωσε τους δανειστές, που τον κάλεσαν στο Νταβός και μετά από μια επεισοδιακή συζήτηση τον ανάγκασαν τόσο να πάρει πίσω την εξαγγελία δημοψηφίσματος αλλά και, ελλείψη πλέον αξιοπιστίας στο πρόσωπό του, να παραδώσει την εξουσία σε μια κυβέρνηση κοινής αποδοχής (όχι μόνο των ελληνικών κομμάτων, αλλά κυρίως των δανειστών) προκειμένου να υπογραφούν αυτά που ΄έπρεπε΄. Αυτό να το ξαναπούμε για να καταλάβουμε σε τι χώρα ζούμε. Ο Γιώργος Παπανδρέου, εκλεγμένος πρωθυπουργός, που είχε πιστά ακολουθήσει για 2 χρόνια όλες τις επιταγές της Ε.Ε., δεν ήταν πλέον αρεστός και αξιόπιστος και κατά συνέπεια τα ελληνικά κόμματα πιέστηκαν να εκλέξουν κυβέρνηση με ανθρώπους που θα ήταν αρεστοί στους δανειστές. Μια εκλεγμένη κυβέρνηση παραιτήθηκε, όχι για να πάμε σε εκλογές, αλλά για να έρθει μια κυβέρνηση ανθρώπων που θα ‘ακούνε’. Τελεία.

Η ζωή μετά

Με την αποκαθήλωση από την Πρωθυπουργία ήρθε και αυτή από πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Κάπου εκεί χάνονται τα ίχνη του στην Ελλάδα από το 2011 και μετά (τα χρόνια της πολιτικής αστάθειας) έως και το 2015, λίγο πριν τις εκλογές, όταν αποφάσισε να ιδρύσει δικό του κόμμα και να κατέβει στις εκλογές ξεχωριστά από το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ.
Ποιον εξυπηρετούσε το να κατέβει ο Παπανδρέου μόνος του και ξεχωριστά από το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές που ο ΣΥΡΙΖΑ ερχόταν, είναι κάτι που θα το κρίνει ο ιστορικός του μέλλοντος. Διότι αν υπήρχε πραγματική διάσταση απόψεων με την Φ.Γεννηματά και θέληση να παίξει κάποιο ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας ούτε θα αποσυρόταν από τις επαναληπτικές εκλογές 6 μήνες μετά, αλλά ούτε και θα κατέληγε ξανά στο ΚΙΝΑΛ το 2017, υπό την Γεννηματά, προκειμένου να μπει στο κοινοβούλιο.

Η επάνοδος

Μετά από ακόμα μια σύντομη σύγκρουσή του με την πρόεδρο του ΚΙΝΑΛ και ενώ ήταν σε δυσμένια για αρκετό καιρό, κατέληξε μετά τον θάνατο της Φ.Γεννηματά να δηλώνει υποψήφιος πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ. Ο τρόπος που το έκανε, δε, ήταν ιδαίτερα πατερναλιστικός, αφού αρχικά απαίτησε να αποσυρθούν όλοι οι υποψήφιοι για χάρη του (να του δώσουν το δαχτυλίδι δηλαδή, περίπου όπως έγινε την πρώτη φορά που έγινε πρόεδρος) , και όταν αυτό δεν έγινε συνέχισε την υποψηφιότητά του χωρίς να έρχεται σε καμία συνεννόηση με τους συνυποψηφίους του. Το αν θα αναδειχθεί ή όχι πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ μικρή σημασία έχει. Σημασία έχει η δυνατότητά του να διεκδικήσει ξανά την αρχηγεία.

Μια σύντομη κριτική

Ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε κατά γενική ομολογία μια αποτυχημένη κυβερνητική θητεία. Άλλωστε ο ίδιος διερύγνυε τα ιμάτιά του ότι έκανε ότι έκανε για να ‘μην χρεοκοπήσει η Ελλάδα’. Δέκα χρόνια μετά ξέρουμε πλέον αν η Ελλάδα χρεοκόπησε ή όχι. Πολλοί άνθρωποι, προερχόμενοι κυρίως από την δεξιά/ακροδεξιά, τον αναφέρουν ως προδότη, αφού μόνο ως εντεταλμένη υπηρεσία βλέπουν τις κινήσεις του κατά την περίοδο διακυβέρνησής του. Αυτό το βήμα δεν θα συμμεριστεί ποτέ ακραίες απόψεις, αλλά και η άλλη εκδοχή, η καλύτερη, δεν τον κολακεύει ιδαίτερα. Αυτή τον περιγράφει ως απλά ανίκανο να διαχειριστεί τόσο σημαντικές θέσεις και να πάρει σημαντικές αποφάσεις.
Ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ένας ιδεολόγος, μπορεί και να βλέπει μπροστά από την εποχή του. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι πάντα ήταν, είναι και θα είναι εκτός ελληνικής πραγματικότητας. Το επιβεβαιώνει με κάθε του κίνηση, ακόμα και με την τελευταία, το γεγονός δηλαδή ότι θέλει να ξαναγίνει πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ.
Το ΚΙΝΑΛ σίγουρα δεν έχει ανάγκη τον Γιώργο για αρχηγό του, ενώ και ο Γιώργος δεν έχει ανάγκη το ΚΙΝΑΛ. Τι να κάνει δηλαδή, σκληρή αντιπολίτευση σαν πρόεδρος μικρού κόμματος; Ή να λάβει μέρος σε συγκυβέρνηση ως ο μικρός εταίρος; Όλα αυτά είναι υποβάθμιση για τον Γιώργο, που ήταν Πρωθυπουργός της χώρας σε δύσκολες εποχές.

Γιατί θεωρεί όμως ότι έχει τη δυνατότητα να ξαναγίνει πρόεδρος; Υπάρχουν ακόμα ψηφοφόροι του ονόματος 40 χρόνια μετά; Υπάρχουν άραγε νέοι/νέες που θα εναποθέσουν τις ελπίδες του σε αυτόν, ξεχνώντας τα όσα πέρασαν τα τελευταία 10 χρόνια; Ακόμα και ο ίδιος ο κομματικός μηχανισμός του ΠΑΣΟΚ, του δίνει να καταλάβει ότι υπάρχει χώρος για αυτόν στην επόμενη μέρα; Τις οριστικές απαντήσεις θα τις πάρουμε την Κυριακή, αλλά και μόνο το γεγονός ότι ο Παπανδρέου είναι μέρος της συζήτησης και όχι πολιτική ιστορία, δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά στην χειμαζόμενη ελληνική κοινωνία.